Ц.Буянзаяа багшийн “Чөлөөт Монгол” хэвлэлийн газар хэвлүүлсэн “Шувууны нүд шиг Нар...” шүлгийн түүвэр маань хэвлэлтээс гарчээ.

Энэ миний шинэ шүлэг. Бүүр жинхэнээсээ шинэ байхыг би хүснэ. Ядаж л өөрөө өөрөөсөө шүү. Шувууны нүд шиг Нар... энэ ном маань өмнөх хоёр номынхоо сайн гэж бодсон шүлгүүдийг нэгтгэж өгсөнөөрөө би гурван номоо нэг хавтасанд багтаах зорилго өвөртөлсөн болно. Гурван өөр цаг хугацаа, гурван өөр мэдрэмж, гурван өөр Сүхзориг байх гэж бодсон бодлын минь хэлтэрхий. Одоо тэр хэвлэлтээс ирчихвэл, нэг үзчихвэл... Тэрний дараанаас жинхэнээсээ ШИНЭ БАЙХЫГ би ХҮСНЭ.

* * *

Чулуун шал товор товор алхах
Өндөр өсгийтийн ардаас
Харц минь нислээ
Чи чин итгэлийг минь зөөн
Өчнээн жил ч нисэв дээ
Харц минь...

Элсэн дээр гүйсэн гэрэлт цохын мөр
салхинд замхрах адил бүгд хоосон
Эргэж нурах элсний ширхэг он цагийн урсгал мэт
бүгдийг мартагнуулдагыг
чи юу эс андах билээ...
Харц минь

Салаа замын уулзварт хөлийн чимээ тасалдаад
Санасан уу? Хонгорхон минь...
агаарт нилэнхүйдээ тархах үнсэлтийн амт
Эрээ цээргүй, ичгүүр сонжуургүй хүзүүнд нь асаж асан
Савсаг харц минь горьдлого тасран буцлаа

Эргэж ирэхгүй он цагийн урсгал мэт
нурах элсний ширхэгүүдийн дор
Эрт цагийн гэрэлт цох гүйсэн мөр
одоо ч буйг ...
Чи минь ойлгомоор доо...
Харц минь

Тунирхаж намайг ширтэхээ больж үз
Хичнээн ч сайхан хөл дагаж чамтай хамт би нисэв
Тэд юунд дуртай, юу хүсдэгийг нь ч чи бидэн хоёр мэднэ
Энэ амьдрал өөрөө
Өндөр өсгийтийн бэлхүүсээр тэврэх
Эрээн зангиатын ихэмсэг бардам зан шиг
Хоосон
Энэ хорвоод шунаж тачаадаад байгаа зүйлс бүхэн
Хуурамч гэдгийг ухаармаар даа
Өрөвдөж, голонгуйгаар намайг ширтэхээ больж үз

Одоо харц минь...
Мөрч нохой шиг
Чи бидэн хоёрыг шиншлэх
үйлийнхээ үрээсээ залхахгүй байна гэж үү
Харц минь...


БНСУ. Сөүл хот
2011.11-р сарын 17-нд
02:13 минут

Нойрмоглох зүүдэн дундуур минь цаг хугацаа туучсаар өдөр хоног хурдан гэдэг цахилгааны тоолуур шиг минь талийж одох аж. Сүүлийн үед ажил амралтаа зохицуулж чадахаа байгаад удаж байгааг ч хэлэх үү. “Шувууны нүд шиг Нар...” яруу найргийн түүвэртэй минь хамт миний номын багш / МЗЭ-ийн шагналт яруу найрагч Цэнд-Аюушийн Буянзаяа/ маань “ГҮН САНААНЫ ДҮРС” яруу найргийн түүвэрээ хэвлүүлэх гэж буйг сонслоо. Юутай сайхан мэдээ. Бодохнээ би их азтай хүн юм. Энэ хүнээр л хөтлүүлэн Монголын утга зохиол гэдэг айлын хаалгаар орж ирсэн, мөн гуравдах номоо багшийнхаа номтой хамт гарган гэдэг миний хувьд нэр төрийн асуудал билээ.
Тун удахгүй хэвлэлтээс гарах "ГҮН САНААНЫ ДҮРС" номын шүлгүүдээс хамгийн түрүүлж амталж үзэх завшаан надад /шавийн хувьд/ олдсон нь ч нягууртай.
Би гүн санааны тэнгисийн эрэг дээрээс өглөөны наран мандахыг үзлээ. Нарны туяа харуй бүрийг сөөм сөөмөөр эвхэн гэгээ орох хоромхон эгшинд орчлон ертөнцийн түмэн зүйлийг өөр өнгө амттай, өөр учир жанцантайг, бидний мэддэг хэрнээ огт анзаардаггүй эргэн тойрондох зүй тогтол шаал өөр учир шалтгаантай байсныг анзаарлаа. Магад утга зохиолд шимтэн дурлагч та бүхэн ганц оройг ч гэсэн зурагтын удирдлагатайгаа ноцолдолгүйгээр багш шавь хоёрын хоёр өөр ертөнцөөр аялах боломж нэгэн зэрэг тохиох боломж элбэг тохиохгүй гэдгийг мэдэх буй за.

ГҮН САНААНЫ ДҮРС

/шинэ шүлгүүд/-ээс

ТАСРАЛТГҮЙ

Тэнгисийн гүн мэт нууцлаг ахуй сэтгэлд минь буй болсон болохоор

Түүний давалгаа мэт сэтгэгдэл тархийг минь эзэмдсэн болохоор

Туулсан замаас минь хавьгүй урт дурсамж зүрхийг минь эзэлсэн болохоор

Уйлсан гунигаас минь гашуун үгс санаанд минь хадагдсан болохоор

Энэ амьдралд би чоно мэт ганцаардаж дассан

Энэ амьдралд би морь мэт тэвчиж сурсан


Тэнгэр, газрын нийлбэр адил үнэнг таньсан учраас

Тэртээх алсын зэрэглээ адил утгыг мэдсэн учраас

Нарны жигүүр дээр шувуу суух шиг итгэлийг анзаарсан учраас

Намайг таниагүй энэ л үедээн гомдохын шалтгаанаа гээсэн учраас

Хүний хорвоод би нохой адил үнэнч үлдсэн

Хүний хорвоод би хонь адил номхорч тогтсон.


Өвсний үндэс шигээр маргаашийн хувь заяаг бүтээхийн тулд

Өнгөний чанар шигээр тодоос тодоор элэгдэн дуусахын тулд

Оргүйгээс үүсэх бодол шигээр батжин биелэхийн тулд

Олны дунд хэрнээ ганцаар буй ахуйгаа хайрлахын тулд

Цаглашгүй орчлонд би чулуу шиг хатуужин ирлэгдсэн

Цаг хугацаан дундуур би салхи шиг тасралтгүй болсон.

Гайхамшигтай маш ялдам. Хүрээний сайхан хүүхнүүдийг шанз хөгжимгүйгээр төсөөлөхийн аргагүй тийм цаг үе байсан удаатай. Бүсгүй хүний ялдамхан ааль уян налархай байдлыг төгс илэрхийлж чадахуйц тансаг аялгууг шанз хөгжим гаргадагтай маргах хүнгүй бизээ. Энэ сайхан аяз болжээ. Та таалан болгооно уу.

Хаадынхаа 800 жил хадгалагдсан

захидлуудтай ерөнхийлөгч танилцав.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдорж Бүгд Найрамдах Итали Улсад айлчлах үеэрээ Ватиканы номын сан, архивтай танилцлаа. Манай гаригийн хамгийн том архивуудын нэг болох Ватиканы архивт Монголын Эзэнт гүрний үед хамаарагдах чухал баримт бичиг, захидлууд хадгалаастай байдаг юм.

Эдгээр нь Монголын Их хаан Гүюгээс 1246 онд Ромын Пап IV Инносентэд илгээсэн захидал, Ил-хан Абагын “Үг мину” зарлиг \1267 эсвэл 1279 он\, 1290 онд Ил-хан Аргунаас Ромын Пап IV Николаст илгээсэн захидал, мөн 1302 онд Ил-хан Газанаас Ромын Пап VIII Бонифаст илгээсэн захидал билээ.

Захидлууд бүгд эх хувиараа хадгалаатай байдаг бөгөөд үл ялиг шарлаж, зарим мөрийн үгний дээд хэсэгт баларсныг эс тооцвол бараг хэвээрээ байна.

Манай улсын түүх болон дипломат алба, гадаад харилцааны түүхийг харуулсан эдгээр чухал баримт бичгүүдийг эрдэмтэн Ш.Бира, Д.Цэдэнсодном нар 2001 онд бүтэн нэг сарын турш судалжээ.

Монгол төрийн эртний баримт бичгүүд албан бичиг үйлдэх тусгай дэг жаягийн дагуу, тод хар өнгийн бэхээр хичээнгүйлэн бичсэн, тод улаан өнгийн тамгыг бичвэрийн эхэн , дунд адагт нь дарсан байна.

Монголын хаадын Ромын Папуудад илгээж байсан 800 жил хадгалагдсан захидлуудыг Ватиканы нууц архивынхан өөрсдөө 1920 онд л олж мэджээ.

Аргун хааны захиа:

Зөвхөн номын тавиуруудын нийт урт нь л гэхэд 85 км болдог, 600 архивын сантай, 40 орчим мянган номтой, дахиад 20 жилийн нөөц байртай Ватиканы нууц архивт тэр бүр хүмүүс ордоггүй юм байна.

“Ватиканы номын сан, нууц архивт зөвхөн Ромын Папын зөвшөөрөлтэй судлаачид нэвтэрч, үзэж танилцаж болдог. Бид өнөөдөр Ерөнхийлөгч танд анх удаагаа эдгээр чухал баримт бичгүүдтэй танилцах, үзэх боломжийг олгож байна” хэмээн архив хариуцсан тэргүүн дэд хамба Монгол Улсын Ерөнхийлөгчид хэллээ.

Ном цаас хадгалах орчин үеийн өндөр технологийн ачаар мянган жилийн өмнөх ном ч саяхных мэт хадгалагджээ. Жишээ болгож 1070 оны нэгэн номыг үзүүллээ. Тугалын \эсвэл хурганы\ арьсыг сайтар боловсруулж цаас хийгээд гараар бичсэн нь өнөөгийн машин мэт жигдхэн байх ажээ.

Ватиканы нууц архивтай танилцсаны дараа Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Цахиагийн Элбэгдоржид Ватиканы архивын зүгээс Монголын түүхийн зарим чухал сурвалж бичгүүдийн хуулбарыг хадгалууллаа.

Даяар Монголын тодруулга:

Гүюг хааны захианаас бусад нь бүгд монгол бичгээр, монгол хэлээр байдаг юм. Доор Гүюг хааны захиаг хавсаргав. Чухам энэ захиан дээрээс өнөөх алдарт Их хааны тамганы хэвийг олсон билээ.

Мөнх тэнгэрийн хүчин дор их Монгол улсын далай хааны зарлиг ил булха /харийн орны/ иргэнд хүрвээс биширтүгэй, айтугай...



хэмээн эрхшээн захирсан үг бүхий тамгатай байжээ. Манай хаад.



Энэхүү нийтлэлийг Даяармонгол.ком-оос хуулан авч тавьсан болно. Монгол улсынхаа түүх соёлыг сурталчилах зорилгоор авч ашиглаж болно байхаа хэмээн бүдүүн зориг гаргав. Мөн энэхүү талаар дэлгэрэнгүй мэдээлэлийг уншъя гэвэл http://chinggisiinudam.blog.gogo.mn/read/entry267622 ороод үзээрэй маш сонирхолтой мэдээлэл байна лээ.